W przewodzie pokarmowym (przełyku, żołądku, jelicie cienkim i grubym) zawsze znajduje się pewna ilość gazów trawiennych. Gazy te pochodzą z dwóch źródeł – połkniętego powietrza oraz normalnego rozkładu niektórych niestrawionych pokarmów przez nieszkodliwe bakterie, które są naturalnie obecne w jelicie grubym.

Połykanie powietrza (aerofagia) jest częstą przyczyną gazów w żołądku. Każdy połyka małe ilości powietrza podczas jedzenia lub picia. Jednakże szybkie jedzenie lub picie, mówienie podczas jedzenia, żucie gumy, palenie papierosów lub noszenie luźnej protezy zębowej może powodować, że przyjmujemy więcej powietrza do układu pokarmowego. Większość połkniętego powietrza opuszcza nasz organizm poprzez odbijanie. Pozostałe gazy przemieszczają się do jelita cienkiego, gdzie są częściowo wchłaniane. Niewielka ich ilość podróżuje dalej do jelita grubego, gdzie powoduje wzdęcia i jest usuwana przez odbyt. Nadmierna ilość gazów w organizmie, zarówno uwięziona w jelitach jak i wydalana przez jelito grube, może być nieprzyjemna i krępująca. Gazy uwięzione w układzie pokarmowym mogą powodować bóle brzucha i wzdęcia. W rzeczywistości każdy z nas wydala gazy wielokrotnie w trakcie dnia i nawet gazy uwięzione w organizmie są normalną częścią procesu trawiennego.

Gazy są również wytwarzane jako produkt uboczny podczas trawienia niektórych składników odżywczych przez bakterie naturalnie występujące w jelicie grubym lub okrężnicy. Bakterie te są odpowiedzialne za trawienie substancji takich jak węglowodany (cukier, skrobia i błonnik znajdujące się w wielu pokarmach) i celuloza, które nie są normalnie trawione w górnej części układu żołądkowo-jelitowego. Ilość i mieszanka gazów zależy od rodzajów bakterii znajdujących się w jelicie grubym. Każdy z nas dysponuje niepowtarzalnym zbiorem bakterii od momentu urodzin. Wśród najczęściej spotykanych gazów są wodór, dwutlenek węgla i metan. Gazy śladowe, takie jak siarkowodór, są odpowiedzialne za nieprzyjemny zapach.

Objawy i przyczyny gazów i wzdęć

Najczęściej spotykane symptomy gazów to odbijanie, wydalanie wiatrów, wzdęcia i bóle brzucha. Wrażenie wzdęcia brzucha może być objawem samych gazów jak również wielu poważnych schorzeń, takich jak rak jajnika czy zapalenie uchyłków, oraz wielu innych przyczyn bólów brzucha, które należy poważnie potraktować.

Pacjenci z zespołem jelita drażliwego (ZJD) mogą odczuwać objawy związane ze wzdęciami, bólem brzucha i zmianami w perystaltyce jelit w reakcji na pewne składniki pożywienia. Taka sytuacja może być spowodowana samym schorzeniem, które może powodować zmiany w mikroflorze jelit, wzrost zagrożenia zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. SIBO) oraz nadwrażliwość trzewną. Nadwrażliwość trzewna to określenie opisujące uczucie bólu w organach wewnętrznych na poziomie wyższym niż normalnie. Może to oznaczać odczuwanie objawów bardziej intensywnie nawet przy normalnej ilości gazów.

Celiakia (enteropatia z nadwrażliwości na gluten), która jest zaburzeniem trawiennym i autoimmunologicznym powoduje zniszczenie wyściółki jelita cienkiego przez spożywany gluten. Stan ten może wywoływać wiele objawów żołądkowo-jelitowych, wśród których są wzdęcia brzucha jak również bóle, gazy, biegunka i utrata wagi. Nietolerancja na gluten niebędąca wynikiem celiakii również może odgrywać rolę u pacjentów z zespołem jelita drażliwego. Ostatnie badania wykazują, że niektóre składniki pożywienia mogą przyczyniać się do symptomów poprzez efekt nieprawidłowego wchłaniania węglowodanów, a w szczególności laktozy i fruktozy. Rozpoznawanie składników diety, które mogą być nie w pełni przyswajalne, w szczególności takich jak laktoza czy fruktoza, może być pomocne w minimalizacji tych objawów. Co więcej, rozpoznawanie i leczenie pacjentów z czynnikami ryzyka oraz objawami zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) może również pomóc przy objawach związanych ze wzdęciami. Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) to po prostu zaburzenie polegające na nadmiernym namnożeniu bakterii w jelicie cienkim.

Diagnozowanie gazów i wzdęć

Gazy i wzdęcia są na ogół stanem przejściowym, który zanika samoistnie po jednym lub dwóch dniach. Jeśli jednak gazy i/lub wzdęcia staną się bardziej bolesne zalecana jest wizyta u lekarza. Jeśli gazom i wzdęciom towarzyszą inne objawy, takie jak biegunka, krwawy stolec, wymioty, zatwardzenie, zgaga lub niewytłumaczalna utrata wagi, również powinieneś skontaktować się z lekarzem.

Podczas wizyty lekarz przeprowadzi badanie fizykalne oraz przeanalizuje historię wcześniejszych chorób i ewentualne niedawne zmiany w sposobie odżywiania się. Jako, że gazy i wzdęcia mogą być czasami objawami poważniejszych schorzeń, lekarz może również zlecić dodatkowe badania laboratoryjne.

Wiele zaburzeń żołądkowo-jelitowych przedstawia podobne objawy. Na szczęście dostępne są już wodorowe testy oddechowe, które pozwalają odkryć źródło niektórych z nich. Badanie to ułatwia lekarzom diagnozę w przypadku niektórych stanów chorobowych, takich jak:

• nietolerancja fruktozy
• nietolerancja laktozy
• zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO)

Powyższe schorzenia są wynikiem nieumiejętności przyswajania przez organizm spożywanych węglowodanów lub stanu sprzyjającemu nieprawidłowemu namnażaniu bakterii w przewodzie trawiennym. Zaburzenia te powodują określoną reakcję chemiczną, która może być zmierzona w wydychanym powietrzu, co prowadzi do dokładniejszej diagnozy.

Dlaczego możesz potrzebować wodorowego testu oddechowego?

Wszystkie z trzech powyższych schorzeń mogą powodować gazy i wzdęcia, skurcze, biegunkę, a u niektórych ludzi nawet mdłości i wymioty. Objawy te same w sobie nie są niebezpieczne, ale mogą utrudnić codzienne życie i, jeśli pozostaną nieleczone – lub jeszcze gorzej, jeśli pozostaną nierozpoznane – będą powodowały ciągły stres związany z układem trawiennym.

Jako, że objawy wywołane tymi zaburzeniami są takie same jak w wypadku wielu innych stanów chorobowych diagnoza może być trudna. Wodorowy test oddechowy pomaga lekarzowi postawić bardziej dokładną diagnozę.

Leczenie gazów i wzdęć

Leczenie gazów i wzdęć zależy od tego na ile poważna jest diagnoza. Jeśli palisz papierosy, rzucenie palenia może rozwiązać problem z gazami i wzdęciami. Zmniejszenie ilości stresu również może pomóc. Często leczenie oznacza po prostu unikanie niektórych produktów spożywczych czy lekarstw. Chociaż każdy reaguje na jedzenie inaczej, oto lista podstawowych produktów spożywczych, których należy unikać:

• fasola, groch i inne rośliny strączkowe
• brukselka
• brokuł i kalafior
• kapusta i sałata
• nadmierna ilość otrębów i błonnika
• niektóre owoce, takie jak jabłka i gruszki
• guma do żucia
• landrynki
• napoje gazowane, w tym piwo

Można również wypróbować łagodne środki dostępne bez przepisu lekarza, które redukują gazy i wzdęcia. Produkty te mogą pomóc w pełnym trawieniu niektórych pokarmów, szczególnie, jeśli wiadomo z wyprzedzeniem, że będziemy je spożywać. Inne produkty mogą pomóc w redukcji nieprzyjemnych zapachów, które towarzyszą wydalaniu wiatrów. Są one bezpieczne w użyciu, ale radzą sobie jedynie z objawami, nie z przyczynami, gazów i wzdęć. Test oddechowy może być użyty do rozpoznania, co wyzwala symptomy u większości ludzi jak również u pacjentów z zespołem jelita drażliwego.

WAŻNE: Informacje tu zawarte stanowią jedynie wskazówki, a nie porady medyczne. Prosimy skonsultować się z odpowiednim lekarzem odnośnie swojego stanu zdrowia, gdyż tylko wykwalifikowany i doświadczony specjalista może dokonać trafnej diagnozy i zalecić odpowiednie leczenie.